Charakterystyka specjalistów

Pacjenci, którzy po raz pierwszy potrzebują skorzystać z pomocy specjalistów z zakresu zdrowia psychicznego, często mierzą się z dylematem, do kogo powinni się udać? Do psychiatry, psychologa, a może psychoterapeuty? Pomimo wspólnego obszaru działania, jakim jest szeroko rozumiane zdrowie psychiczne, wymienieni profesjonaliści świadczą pomoc o zupełnie odmiennym charakterze. Jednakże zdarza się, że są przez pacjentów myleni ze sobą, a ich różnice kompetencyjne mogą wydawać się mało jasne.

Psychologiem jest osoba, która ukończyła stosowne studia wyższe. Absolwenci tego kierunku mogą reprezentować różne specjalności (m.in. psychologia kliniczna, psychologia pracy, psychologia transportu). To właśnie specjalność, i dalszy rozwój zawodowy w jej kierunku, będzie decydowała o usługach, jakie będzie świadczył psycholog. Na potrzeby tego krótkiego artykułu przedstawię jedynie kompetencje psychologa pracującego z osobami chorymi psychicznie i nerwowo.

Psycholog pracujący w obszarze zdrowia psychicznego będzie najczęściej podejmował szereg aktywności związanych z diagnozą. Diagnoza może dotyczyć zarówno osobowości, jej cech, dyspozycji, temperamentu i zachowania,  jak również właściwości poznawczych, w tym sprawności intelektualnych i specyficznych funkcji ośrodkowego układu nerwowego. Najczęstszymi narzędziami używanymi w trakcie diagnozy przez psychologów są wywiad, obserwacja, jak również przeprowadzanie i interpretacja testów psychologicznych. Te ostatnie, w większości przypadków stanowią domenę zarezerwowaną dla psychologów.  

Zasadniczo psychologowie bez dodatkowego przygotowania nie prowadzą oddziaływań leczniczych, czyli takich, które prowadzą do zniknięcia objawów zaburzeń psychicznych. W zakresie ich kompetencji pozostają oddziaływania wspierające, czyli takie które pomagają odzyskać równowagę emocjonalną po jej utracie, jednak nie prowadzą do głębokich i długotrwałych zmian. Pozostałymi kompetencjami są poradnictwo psychologiczne, psychoedukacja, jak również oddziaływania profilaktyczne.

Kolejną grupą omawianych tutaj specjalistów są psychoterapeuci. Psychoterapeuta sensu stricto to praktyk zajmujący się diagnozowaniem, planowaniem i przeprowadzaniem leczenia chorób i zaburzeń psychicznych. Zazwyczaj będzie podejmował wysiłki zmierzające do wprowadzenia trwałych zmian w zakresie funkcjonowania osobowości i jej cech. Oddziaływania te mają prowadzić do zmian widocznych zarówno w sferze emocjonalnej, jak i zachowaniu pacjenta. Należy zaznaczyć, że psychoterapeuci mogą różnić się w zakresie stosowanych technik, w zależności od podejścia, w którym się kształcili. Jest to jeden z podstawowych czynników, który powoduje, że leczenie u dwóch psychoterapeutów różnych podejść może przebiegać zupełnie odmiennie.

Zazwyczaj psychoterapia polega na prowadzeniu specyficznego dialogu pomiędzy terapeutą i pacjentem. W podejściach wywodzących się z psychoanalizy dialog ten ma kilka celów. Jednym z głównych jest skonfrontowanie pacjenta z nieświadomymi aspektami jego życia psychicznego i nadanie im nowego rozumienia. Zabieg ten daje szansę na odzyskanie kontroli i zmianę np. nagłych zmian nastroju, czy impulsywnych zachowań. Tego typu terapie są zazwyczaj intensywne, tj. przebiegają dwa razy w tygodniu, bądź częściej. Taka forma umożliwia pacjentowi odtworzenie w stosunku do psychoterapeuty wzorców funkcjonowania w relacjach z innymi ludźmi, które są przedmiotem dialogu terapeutycznego.

Pozostają do omówienia kompetencje psychiatry – lekarza specjalisty zajmującego się zapobieganiem oraz leczeniem zaburzeń i chorób psychicznych. W praktyce, centralnym miejscem w optyce zainteresowania psychiatry są zróżnicowane procesy biologiczne, szczególnie te związane z pracą układu nerwowego. Specjalista z tej dziedziny poprzez prowadzenie wywiadu lekarskiego i badanie objawów nieprawidłowego działania aparatu psychicznego ocenia, w jaki zakresie doszło do zaburzenia homeostazy biologicznej organizmu i jaką interwencję farmakologiczną należy podjąć, żeby doszło do osłabienia, bądź zniknięcia danego objawu. Podstawowymi instrumentami działania psychiatry, tak jak innych lekarzy są więc leki. Z tego powodu będzie zwracał szczególną uwagę na właściwy dobór farmaceutyków, czy kontrolowanie ich efektów ubocznych.

Pomoc oferowana przez lekarza psychiatrę może być świadczona ambulatoryjnie, w ramach wizyt gabinetowych, jak również odbywać się w formie stacjonarnej, tj. na terenie szpitala psychiatrycznego. Ponadto, psychiatra może ocenić, że stan chorego wymaga zapewnienia mu dodatkowej opieki w postaci np. rehabilitacji, czy pobytu na oddziale dziennym. W ujęciu medycznym, zniknięcie objawu zostaje uznane za sukces w leczeniu, niezależnie od psychopatologicznych mechanizmów, które pojawienie się jego warunkowały.

Przeczytaj również:

1. Diagnoza zaburzeń osobowości w oparciu o ICD-11 – Artykuł opisujący sposób diagnozy zaburzeń osobowości wg najnowszej klasyfikacji WHO.
2. Odporne na psychoterapię i farmakoterapię objawy lękowe – Niektóre objawy lękowe wydają się być bardzo uporczywe a skuteczne zazwyczaj leczenie objawowe lub psychoterapia nie dają efektów. Dlaczego objaw lękowy może być odporny na psychoterapię?
3. Jak wygląda pierwsza wizyta u psychoterapeuty?
4. FAQ – odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania związane z psychoterapią w naszym Ośrodku.
5. Jak zachęcić bliską osobę do podjęcia terapii – krótki poradnik dla bliskich, którzy martwią się o stan członków swojej rodziny lub przyjaciół i chcieliby ich namówić na psychoterapię.