Już w samym tytule uwidacznia się mój dylemat jako psychoterapeuty. Czy niska samoocena jest zła? Na pewno w powszechnym przekazie niska samoocena jest czymś złym. Czymś co na pewno ogranicza repertuar możliwych zachowań pacjenta, coś co w przeżyciu pacjenta trzeba zmienić i co ma zmienić psychoterapeuta lub psychoterapia. Samoocena jest więc czymś co jest kształtowane z zewnątrz a najbardziej absurdalnym wynaturzeniem tej tezy jest zawód tzw. mówcy motywacyjnego. Niestety wszystkie te popularne założenia na temat samooceny są błędne.
Czym jest samoocena
Czym więc jest samoocena? Samoocena jest jakimś obrazem nas samych. Tak jak i dojrzałość psychiki i jej zdrowie definiujemy jako niezmieniony, niezafałszowany odbiór rzeczywistości tak i nasza samoocena, która jest obrazem nas samych powinna być niezmieniona i przede wszystkim odzwierciedlać rzeczywistość. Tak jak i zmieniony odbiór rzeczywistości prowadzi nas do nieadekwatnych działań, tak i ze nierealnej samooceny będą wynikały trudności w adaptacji do rzeczywistości.
Samoocena jest częścią naszej tożsamości, naszego poczucia kim jesteśmy naprawdę. Aby obraz był prawdziwy powinien wiernie reprezentować zarówno pozytywne jak i negatywne aspekty rzeczywistości. Dopiero dostrzeżenie wad umożliwia radzenie sobie z nimi, tylko dostrzeżenie zalet da nam poczucie sprawstwa i szacunku co samych siebie, dopiero umiejętność dostrzeżenia w nas trudnych aspektów naszego funkcjonowania da nam odwagę do radzenia sobie z nimi lub ich konsekwencjami.
Stabilna samoocena
Jak Państwo widzą, samoocena powinna być w miarę wiernym odbiciem całości naszej osobowości i funkcjonowania, to znaczy, że reprezentacje powinny być powiązane z wieloma różnymi aspektami naszego funkcjonowania a nie tylko z jednym jakim może być sukces zawodowy lub atrakcyjność. W związku z tym, że jest odbiciem całości naszego doświadczenia w całym życiu nie powinna też być zależna od pojedynczych doświadczeń ale raczej od ich sumy. Oznacza to, że zdrowa samoocena jest przede wszystkim stabilna, drugorzędne znaczenie ma to czy jest niska czy wysoka ponieważ zdrowa samoocena wolna będzie od narcystycznej idealizacji lub depresyjnej dewaluacji.
Patologia samooceny będzie definiowana przede wszystkim przez jej fragmentaryczność, skupienie się tylko na jednym obszarze funkcjonowania i przede wszystkim nieobecność dobrych lub złych reprezentacji własnej osoby tak jak mamy z tym do czynienia w wypadku manii lub depresji.
Niestabilność samooceny będzie zazwyczaj oznaką rozproszenia tożsamości ponieważ z definicji własny obraz pacjenta w tej sytuacji będzie niestabilny i zależny od czynników sytuacyjnych. Niestabilność samooceny będzie też często jednym z objawów pojawiających się u osób zmagających się z osobowością narcystyczną, gdzie pozytywny wyidealizowany ale kruchy obraz własnej osoby postrzegany będzie jako pożądany natomiast bardziej negatywny (często bardziej realistyczny) jako objaw powiązany z depresją.
Narcystyczne zaburzenia osobowości
Narcystyczne społeczeństwo podobnie jak narcystyczny pacjent postrzega przejawy depresji jako objaw, natomiast objawy maniakalne jako stan pożądany ponieważ robienie czegoś jest lepsze niż nie robienie, ponieważ wyższa samoocena jest lepsza niż niższa. To niestety nieprawda, ważne jest co robimy lub czego nie robimy, ważne jest na czym jest oparta nasza samoocena i co ją definiuje.
Nasze podejście do leczenia akcentuje te subtelne różnice a stwierdzenie, że czyjaś samoocena jest jakaś jest dopiero początkiem długiej drogi do określenia jaki wpływ na nią ma tożsamość pacjenta.
Przeczytaj również:
- Diagnoza zaburzeń osobowości w oparciu o ICD-11 – Artykuł opisujący sposób diagnozy zaburzeń osobowości wg najnowszej klasyfikacji WHO.
- Odporne na psychoterapię i farmakoterapię objawy lękowe – Niektóre objawy lękowe wydają się być bardzo uporczywe a skuteczne zazwyczaj leczenie objawowe lub psychoterapia nie dają efektów. Dlaczego objaw lękowy może być odporny na psychoterapię?
- Jak wygląda pierwsza wizyta u psychoterapeuty?
- FAQ – odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania związane z psychoterapią w naszym Ośrodku.
- Jak zachęcić bliską osobę do podjęcia terapii – krótki poradnik dla bliskich, którzy martwią się o stan członków swojej rodziny lub przyjaciół i chcieliby ich namówić na psychoterapię.