Chociaż definicją osobowość zakłada istnienie pewnego rodzaju dynamicznej stałości zachowań to podstawowym kryterium definiującym zaburzenia osobowości jest sztywność cech osobowości.

Sztywność ta oznacza, że dana ma trudności w adaptowaniu się do zmian w swoim otoczeniu, uporczywie i sztywno trzyma się pewnych wzorców zachowań nawet gdy okazują się one wywoływać w niej i w jej otoczeniu cierpienie i dyskomfort.

Jednym z celów leczenia zaburzeń osobowości jest więc zwiększenie elastyczności zachowań pacjenta i możliwości jego adaptacji do zmian w jego życiu.

Sztywność zachowań pacjenta i tendencja do uproszczonego i schematycznego odbierania sytuacji interpersonalnych będzie stawiać go w sytuacji ciągłego konfliktu z otoczeniem. W związku z tym, że swoje zachowania będzie postrzegał on jako spójne ze swoim sposobem przeżywania siebie, pacjent może mieć trudności z wyobrażeniem sobie innego sposobu funkcjonowania.

Z definicji zaburzenia osobowości będą budziły przede wszystkim dyskomfort w otoczeniu, pacjent natomiast będzie borykał się bardziej z cierpieniem wywoływanym przez konflikty interpersonalne z najbliższymi, często nie zdając sobie sprawy z tego, że sam jest ich źródłem.

Zaburzenia osobowości nawet o małym natężeniu, będą utrudniały pacjentowi stworzenie spójnego  obrazu swojej osoby a co za tym idzie również tworzenie spójnego obrazu bliskich mu osób. Liczne,  niepoddane świadomej kontroli impulsy będą co raz popychać pacjenta, ku różnym aktywnościom, niwecząc jego wysiłki w tworzeniu trwałych i satysfakcjonujących relacji.

Przy głębokiej patologii osobowości, pacjent może okresowo mieć trudności ze zdefiniowaniem tego kim jest, odczuwać pustkę lub skrajne pomieszanie.  Relacje interpersonalne takiej osoby będą odbiciem jej trudności w tworzeniu spójnej tożsamości, czyli będą obfitować w konflikty, cierpienie, poczucie zagrożenia lub strach przed rozpadem.

W nerwicach pacjent natomiast będzie miał poczucie, że nie rozumie, że nie akceptuje lub nie kontroluje jakiegoś aspektu swojego funkcjonowania a cierpienie i konsekwencje rozproszenia tożsamości będą bardziej wewnętrzne niż interpersonalne a ich podstawowymi objawami mogą być depresja lub lęk.